Achtertandwiel van een fiets met versnellingsnaaf vervangen
Waar kan ik aan zien dat ik de achtertandwielen van mijn fiets moet vervangen?
Een versleten achtertandwiel aan een versnellingsnaaf van een fiets of e-bike kun je herkennen aan een ongelijkmatige boog tussen twee tanden en/of de opvallende, want puntige en een ongelijkmatig toelopende vorm ervan, welke lijkt op een haaienvin. Een versleten achtertandwiel leidt tot een onzuiver schakelgedrag en een minder soepel draaiende ketting tijdens het fietsen.
Benodigd gereedschap:
- 15 mm ringsleutel (2x)
- 2 mm binnenzeskantsleutel
- kunststof veiligheidsbril (verkrijgbaar bij de bouwmarkt)
- geschikte ringsleutel en binnenzeskant (voor instellenvan de remhevel/-arm)
- 2 sleufschroevendraaiers
- hamer met kunststof kop
Eerst moet worden gekeken of de derailleur-binnenkabel aan je versnellingsnaaf boven of onder de naaf loopt. Bij een versnellingsnaaf met een bovenlangs lopende kabelgeleiding moet je namelijk eerst naar de zwaarste/hoogste versnelling schakelen voor het uithaken van de derailleur-binnenkabel. Bij een Shimano naaf met onderlangs lopende kabelgeleiding schakel je in de eerste, oftewel de lichtste versnelling. En om gemakkelijker bij de schroeven van de fiets te kunnen, zet je deze nu 'ondersteboven', dus op het zadel en de handgrepen. Zet de fiets op een stuk karton om krassen te voorkomen. Eventueel kun je ook onze 'Rock Steady' montagestandaard van CONTEC gebruiken.
Op de platte schakelunit van de naaf, die voor het achtertandwiel is geplaatst, zit een klein gaatje van 2 mm waarin je nu een passende binnenzeskantsleutel steekt. Draai nu tegen de klok in. Hierdoor breng je de schakelunit op spanning en ontspant tegelijkertijd de derailleur-binnenkabel. Nu kun je hem gemakkelijk losmaken, eerst van de kleine kabelstopper op de schakelunit, dan van de geleider op de schakelunit. Om de moer waarmee de derailleur-binnenkabel aan de schakelunit is bevestigd te verwijderen, draai je deze gewoon 90° met de klok mee. Nu alleen nog de moer met een korte ruk omhoog trekken - en de derailleur-binnenkabel is al gedemonteerd van de schakelunit. Ontlast tenslotte de Shimano schakelunit door deze met de klok mee terug te draaien met de binnenzeskant.
Voordat je het achterwiel kunt verwijderen bij fietsen met een in de achterwielnaaf geïntegreerde terugtraprem, moet je eerst de aan de linkerkant van het frame (van bovenaf gezien) vastgeschroefde remhevel/-arm losdraaien met behulp van een geschikte binnenzeskant en een ringsleutel om te voorkomen dat de moer meedraait.
Heeft je city-/trekkingfiets op het achterwiel ook of als alternatief een velgrem, dan schuif je eerst de rubber-stofbescherming van de remkabel terug. Druk nu met één hand de twee remarmen samen om met de andere hand het V-brake bochtje naar boven los te maken. De twee remarmen kantelen nu zijwaarts weg en verhinderen zo niet de uitbouw van het achterwiel.
Hiervoor draai je nu met een 15-mm ringsleutel de twee zeskantmoeren aan de achterwielas los. Belangrijk: Kijk goed hoe de plaatjes zijn gevestigd. Dit zorgt ervoor dat alles zonder problemen verloopt als je het wiel weer terugplaatst. Idealiter draai je de moeren en de borgringen eronder slechts ver genoeg van de as af, zodat ze erop blijven zitten als je nu het achterwiel verwijdert. Duw het daartoe iets naar voren in de achtervork-pad, zodat je de ketting aan de zijkant kunt optillen en nu het wiel uit het frame kunt nemen.
Vóór de schakelunit zit een compacte lockring die de schakelunit beveiligt. Na het losdraaien van de moer op de as, draai je de lockring tegen de klok in naar links tot diens gele punt samenkomt met die van de schakelunit. Nu kun je de lockring loshalen. Zodra je de rode punten (afhankelijk van de Shimano versnellingsnaaf ook gele pijlen of punten) van de schakelunit en de naaf op één lijn hebt gebracht, kun je de schakelunit gemakkelijk bij de hendel naar voren eraf trekken. Nu haal je met een platte sleufschroevendraaier en een beetje gevoel de daarachter liggende kunststof ring van de naaf.
Vóór de schakelunit zit een compacte lockring die de schakelunit beveiligt. Na het losdraaien van de moer op de as, draai je de lockring tegen de klok in naar links tot diens gele punt samenkomt met die van de schakelunit. Nu kun je de lockring loshalen. Zodra je de rode punten (afhankelijk van de Shimano versnellingsnaaf ook gele pijlen of punten) van de schakelunit en de naaf op één lijn hebt gebracht, kun je de schakelunit gemakkelijk bij de hendel naar voren eraf trekken. Nu haal je met een platte sleufschroevendraaier en een beetje gevoel de daarachter liggende kunststof ring van de naaf.
Let op, hierbij is absolute voorzichtigheid geboden. De borgveer staat namelijk onder aanzienlijke spanning en kan daardoor plotseling uit zijn geleidingsgroef springen, met gevaar voor letsel. Een kunststof veiligheidsbril biedt je bescherming bij het plotseling wegschieten van de borgveer.
Als je ten slotte de borgveer hebt gedemonteerd, haal dan het achtertandwiel naar voren eraf. Kijk goed hoe het achtertandwiel naar buiten is gevormd, zodat je later het nieuwe achtertandwiel op de juiste wijze monteert. Dat is belangrijk omdat later alleen zo de kettinglijn en schakelfunctie kloppen!
Daarna kun je ook al je nieuwe achtertandwiel monteren: via de drie nokjes schuif je het in de drie groeven van de drijfkop cpl. van de naaf. Let erop dat het nieuwe achtertandwiel goed is uitgelijnd. Dat wil zeggen dat de welving (camber) correct is uitgelijnd. Nu plaats je de borgveer weer in de groef voor het achtertandwiel, door deze met een platte sleufschroevendraaier met gevoel en goed gedoseerde krachtinspanning in een van de drie groeven van de verdieping te drukken. Nu til je de borgveer met een tweede sleufschroevendraaier op de drijfkop cpl. van de naaf. Dit gaat gemakkelijker als je het gereedschap daarbij afzet in de groef die tegenover de eerste ligt. Om ervoor te zorgen dat de borgveer nergens is gekanteld en helemaal veilig vast zit, controleer je vervolgens met een schroevendraaier de positie en klopt er voorzichtig op met een rubberen hamer. Bij de volgende stap schuif je de kunststof kap op de borgveer en druk deze stevig vast.
De kunststof kap garandeert dat de schakelunit heen en weer kan bewegen op de naaf. De schakelunit wordt zodanig op de naaf gemonteerd dat zowel de rode/gele punten ervan en die op de naaf, op één lijn staan. Zit het goed? Druk dan de schakelunit vast op de naaf door de lockring erop te zetten. De gele punt hiervan draai je naar die van de naaf, druk de lockring vast en draai deze rechtsom met de hand vast. Daarmee heb je de schakelunit vergrendeld.
Hiervoor lijn je eerst de schakelunit en de remhevel/-arm in een richting uit. Dit werkt door de remhevel/-arm te draaien en de schakelunit ertegenaan te houden. Zo kun je het achterwiel in de achtervork-padden van het frame zetten en de ketting weer op het achtertandwiel leggen. Druk vervolgens de borgringen in hun positie in de achtervork-padden en draai de asmoeren lichtjes met de hand vast.
Om te voorkomen dat de ketting eraf valt en te weinig spanning heeft, en om verhoogde slijtage daardoor te voorkomen, moet de juiste kettingspanning worden ingesteld door het wiel in de achtervork-padden te verplaatsen. De spanning is goed wanneer de ketting nog iets nageeft als je er met een vinger op drukt. Als de kettingspanning correct is, controleer dan visueel of het achterwiel midden in het frame zit. Vergrendel beide asmoeren door ze tegenovergesteld vast te schroeven.
Tenslotte wordt de derailleur-binnenkabel weer ingehangen, waarbij eerst met een 2 mm binnenzeskantsleutel de schakelunit tegen de klok in wordt gedraaid om de spanning te verhogen. De moer aan het eind van de derailleur-binnenkabel moet naar buiten wijzen: na het inzetten draai je de moer 90° met de klok mee naar rechts en, zodra deze in de groef van de versnellingsnaaf is ingeklikt, weer 90° terug. Zo zit de schakelunit veilig vast. Leg nu de derailleur-binnenkabel in de geleider en hang de derailleur-buitenkabel aan de kabelstopper van de naaf. Door een korte slag met de 2-mm binnenzeskantsleutel naar rechts te draaien is de schakelunit weer ontspannen.
In de laatste stap schroef je eerst de remhevel/-arm weer op de liggende achtervork en / of hang je beide remarmen van de V-brake voor het achterwiel weer in. Controleer nu of je alle versnellingen gemakkelijk kunt doorschakelen. Is dit niet het geval, stel dan de versnelling af door de schroef aan de achterkant van de draaiversteller naar links of rechts te draaien om de kabelspanning en de positie van de schakelunit respectievelijk de gele markeringsstreep te variëren. Een Nexus 8-versnellingsnaaf van Shimano is bijvoorbeeld correct ingesteld als de twee gele markeringspunten op de schakelunit in de vierde versnelling precies op één lijn liggen. De gele markeringen kunnen zowel van onderaf (wiel 'staat op zijn kop') als van bovenaf, kijkend naar de schakelunit, worden afgelezen.
Bij het vervangen van een achtertandwiel is het raadzaam de oude ketting te vervangen door een nieuwe. Als onderdeel van het aandrijfsysteem slijt de ketting net zo door intensief gebruik na een aantal kilometers. Een 'verse' ketting garandeert een optimale efficiëntie van het aandrijfsysteem en een soepel schakelgedrag! Kijk daarbij ook eens naar je kettingblad en controleer of dat ook aan slijtage onderhevig en aan vervanging toe is.
Met de verwisseling naar een groter of kleiner achtertandwiel aan de versnellingsnaaf kun je de overbrengingsverhouding beïnvloeden. Met een kleiner achtertandwiel en minder tanden dan de oorspronkelijk ingebouwde, worden alle versnellingen zwaarder en je bereikt een hogere eindsnelheid. De overstap op een groter achtertandwiel met meer tanden zorgt voor lichtere versnellingen en biedt bij beklimmingen nog eens extra reserves.
Je tandwielen zijn in orde, maar je versnellingen schakelen niet goed? Hier laten we je zien hoe je je naafversnellingen moet afstellen.
De hieronder weergegeven montagestappen hebben betrekking op de vervanging van achtertandwielen op de meest bekende versnellingsnaven van Shimano.
- Stap 1: Shimano versnellingsnaaf omlaag of omhoog schakelen
- Stap 2: De derailleurkabel losmaken
- Stap 3: Demontage van de remhevel/-arm
- Stap 4: Losmaken van de remarmen en demontage van het achterwiel
- Stap 5: Demontage van lockring, schakelunit en achtertandwiel
- Stap 6: Montage van achtertandwiel, borgveer en kunststof kap
- Stap 7: Vastzetten schakelunit
- Stap 8: Montage van het achterwiel in het frame
- Stap 9: Instellen van de kettingspanning
- Stap 10: Derailleur-binnenkabel erin hangen
- Stap 11: De remmen monteren en de versnellingen afstellen